فرض تعهدی چیست؟
با سلام و خسته نباشید خدمت تک تک شما ایلیایی های عزیز طبق قاعده این مقاله به آخرین فرض از مفروضات و مفاهیم بنیادین حسابداری میپردازد یعنی فرض تعهدی البته نکته ای مهم وجود دارد که از ابداعات ایلیا میباشد و یکی از مهم ترین دست آوردهای ایلیا است که به طور مفصل در مقاله بعدی به آن پرداخته میشود پس بحث آن را در مقاله ای جداگانه ارائه میکنیم
تعهد یعنی پای بندی یعنی متعهد بودن برای اکثر افراد در زمان شنیدن این فرض مباحث اخلاقی و تعهد کاری به ذهنشان خطور میکند اما فرض تعهدی کمی متفاوت با برداشت عموم است (گرچه درباره ی نکات اخلاقی برای یک حسابدار حتما ایلیا مطالبی را مطرح خواهد کرد)
فرض تعهدی
درحسابداری زمان یکی از مهمترین و تاثیر گذار ترین عوامل میباشد مخصوصا در ثبت رویداد های مالی بحث دراین است که چه زمانی پرداخت ها و دریافت ها شناسایی و ثبت شوند و این مهم نقش بسزا و بسیار مهمی در اطلاعات مالی و تصمیم گیری مدیران و استفاده کنندگان دارد
باید دانست که فرض تعهدی یکی از مبنایی ترین و اساسی ترین و مهمترین مفروضات علم حسابداری میباشد و خیلی از گسترش ها و پیشرفت ها در حوزه حسابداری با اتکاء به این فرض انجام شده است درست است که این فرض هم مزایا و معایب خاص خودش را دارد اما مزایا و فواید آن همواره بیشتر از معایب آن میباشد
بر طبق این فرض درآمد ها و هزینه به محض این که به وقوع پیوستند و ایجاد شدند بدون در نظر گرفتن زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد شناسایی و ثبت میشوند
مثال:
به ذکر مثالی میپردازیم که خالی از لطف نیست شخصی را در نظر بگیرید که سپرده ای در بانک گذاشته است و طبق قرار داد ماهانه به حساب ایشان پولی واریز میشود این شخص هنوز وجهی دریافت نکرده است اما بر طبق قرار دادی که با بانک بسته است قرار است ماهانه سود را به طور قطعی دریافت کند طبق این مثال همین قرار داد مبنا و اساس شناسایی و ثبت رویداد مالی قرار میگیرد و دیگر نقد شدن آن ملاک نیست
اگر دقت کنید از این موارد حتی در مورد هزینه ها و درآمد های دیگر فراوان به چشم میخورد حتی در زندگی روزمره هم چنین است
باید دقت کرد که مبنای فرض تعهدی ویژگی هایی دارد که از مهمترین آن ها میتوان به اصل تطابق هزینه ها و درآمد ها اشاره کرد
نکته
دراغلب و بیشتر متون علمی حسابداری بجای عبارت فرض تعهدی از عبارت مبنای تعهدی استفاده میشود اما ایلیا همان فرض تعهدی را مطرح میکند
فرض تعهدی دقیقا در مقابل فرض نقدی قرار دارد به این بیان که در فرض نقدی هر دریافت وجه توسط شرکت که از ناحیه صاحبان شرکت یا اعتبار دهندگان نباشد به عنوان درآمد و هر پرداخت وجه توسط شرکت که به اشخاصی غیر از صاحبان و یا وام دهندگان صورت بپذیرد به عنوان هزینه شناسایی میشود
اول/ اینکه چرا فرض یا مبنای نقدی تحت عنوان مفروضات حسابداری مطرح نشده است ؟
دوم/ اینکه جدای از این که آیا مبنای نقدی درست است یا نه ؟ آیا استثنایی دارد یانه ؟ آیا همیشه و همه جا درست است یا خیر؟ موضوعی است که یک بحث تمام عیار علمی را لازم دارد و از حوصله این بحث خارج است و ما فقط به دلیل آشنایی با جایگاه مطلب عنوان کردیم
سوم/ ایلیا به هیچ وجه قصد رد یا بی توجهی به این مبحث را ندارد اما احتیاج به بحث های علمی و بنیادین را لازم میداند به جهت مشخص بودن مطلب و به جهت تکامل حسابداری زیرا بسیاری از رشد و تکامل ها در علوم در اثر همین سوالات و بررسی ها و بحث های علمی به وجود آمده است
بنابراین این فرض حاکی از این میباشد که باید درآمد ها و هزینه ها به محض وقوع و ایجاد شدن بدون توجه به دریافت یا پرداخت وجه مربوط به آن ها شناسایی و ثبت شوند این فرض تاکید فراوان بر تطابق دقیق هزینه ها و درآمد های شناسایی شده دارد
مبنای نقدی
حسابداری نقدی یک نوع و روش حسابداری است که مبنای آن بر اساس دریافت و پرداخت وجه نقد استوار است در این سیستم هر گونه تغییر و تحول در وضعیت مالی مستلزم مبادله وجه نقد است و درآمد ها و هزینه ها در زمانی شناسایی و ثبت میشوند که وجه نقد آنها دریافت یا پرداخت شوند این مبنا دقیقا طرف مقابل مبنای فرض تعهدی میباشد
یعنی در حسابداری نقدی دریافت ها پرداخت ها و مانده ی اینها در زمان مبادله ی وجه نقد شناسایی و ثبت میشوند
مبنای تعهدی
حسابداری تعهدی کامل یک نوع و روش دیگر حسابداری میباشد که طبق آن درآمد ها و هزینه ها زمانی شناسایی و در دفاتر منعکس میگردند که تحقق پیدا کنند بر طبق مبنای تعهدی هنگام تحقق رویداد مالی (چه درآمد چه هزینه و…) کارشناسایی و ثبت انجام میشود مشروط بر اینکه به صورت قطعی هزینه و درآمد مشخص باشد
یا بر اثر تداوم ارائه ی خدمات حاصل شود به همین دلیل دریافت وجه نقد در این روش مورد توجه نیست بلکه زمان تحقق رویداد مالی شناسایی و ثبت میشوند
مبنای نیمه تعهدی
در واقع حسابداری طبق مبنای نیمه تعهدی از تلفیق دو مبنای تعهدی و نقدی به دست آمده است به این شکل که در آن هزینه ها بر مبنای تعهدی و درآمد ها بر مبنای نقدی شناسایی و ثبت میشوند این روش در تعدادی از کشور ها مورد استفاده میباشد
هم از لحاظ آسانی و هم از جهت عملیاتی بودن و قابل اجرا بود قابل قبول است زیرا در زمان شناسایی و ثبت هزینه ها امکان استفاده از مبنای تعهدی وجود دارد بنابراین هزینه ها به محض ایجاد بدون توجه به زمان پرداخت وجه ثبت میشوند و یکی از فواید مبنای تعهدی یعنی انعکاس واقعی هزینه های دوره مالی در این سیستم مورد استفاده میباشد
مبنای تعهدی تعدیل شده
حسابداری بر اساس مبنای تعهدی تعدیل شده روشی است که در آن نوع ثبت و شناسایی هزینه ها درست مانند روشی است که در مبنای تعهدی کامل و نیمه تعهدی عمل میشدند ولی درآمد ها در این مبنا با توجه به ماهیت آن ها به دو نوع تقسیم میشوند
1/ نوع اول درآمد هایی هستند که قابل اندازه گیری هستند و در دسترس نیز میباشند لذا از نظر زمانی در مدت کوتاهی پس از بررسی قابلیت دریافت دارند
2/نوع دوم درآمدهایی میباشند که خصوصیات نوع اول را ندارند یعنی اندازه گیری و تشخیص آن ها بسیار سخت است یا دریافت آن ها در دوره مالی یا مدت کوتاهی از نظر زمانی ممکن نیست این درآمد ها با استفاده از حسابداری نقدی شناسایی و ثبت میشوند
باید دانست که در حسابداری تعهدی تعدیل شده هزینه ها در مبنای تعهدی در زمان تحقق شناسایی و ثبت میشوند این در حالیست که بعضی از درآمد ها با استفاده از مبنای تعهدی در زمان تحقق درآمد شناسایی و ثبت میشوند و برخی دیگر از درآمد ها طبق مبنای نقدی هنگام دریافت شناسایی و ثبت میشوند
مبنای نقدی تعدیل شده
حسابداری با روش مبنای نقدی تعدیل شده به این صورت است که روش آن با روش حسابداری نقدی کامل شباهت بسیار زیادی دارد تفاوت در نحوه شناسایی و ثبت هزینه ها است درآمد ها هم در مبنای نقدی کامل و هم در مبنای نقدی تعدیل شده فقط هنگام دریافت وجه شناسایی و ثبت میشوند فلذا از همین جهت است که این دو مبنا در مورد درآمد ها به شکل یکسان و بسیار مشابهی عمل میکنند
فواید و مزایای مبنای تعهدی
حسابداری بر پایه مبنای فرض تعهدی فواید بسیاری دارد که ما به برخی از آنها اشاره میکنیم
1/سهولت و سرعت فراوان در دستیابی به اطلاعات کامل و دقیق از وضع مالی واحد اقتصادی
2/تشخیص دقیق درآمد های تحقق یافته وصول نشده
3/امکان تشخیص لازمه هزینه ها بر اساس اطلاعات صحیح و تحلیل های واقعی از منابع و نیاز ها
4/دسترسی به اطلاعات دقیق مالی اعم از درآمد ها و هزینه ها
5/دسترسی به عملکرد شرکت و اطلاعات دقیق از آن
6/قابلیت مقایسه هر یک از دوره های مالی
7/تشخیص دقیق نقطه سر به سر و سود و زیان سال جاری
8/اطلاعات مورد نیاز بابت کنترل ها و برنامه ریزی های مدیریتی
9/تعیین قیمت بهای تمام شده هر پروژه و کالا و خدمات
10/اطلاع دقیق از مقدار و ارزش موجودی ها و دارائی های واحد اقتصادی
11/سرعت و دقت کار بالا
12/نمایش وضعیت به روز واحد اقتصادی
13/سرعت و دسترسی به اطلاعات مالی شرکت
14/بهبود وضعیت مالی واحد اقتصادی
15/وضوح و شفافیت مطالبات و بدهی ها
16/سهولت برای مغایرت گیری ها
در مورد فرض تعهدی مسائل بسیار زیادی قابل ذکر و بحث و گفت و گو میباشد اما هدف از این مقاله آشنایی مفید و مختصر با این فرض مهم بود بنابراین به همین مقدار بسنده میکنیم و تفصیل این مقاله را به جای دیگری موکول مینماییم
با مشاوره حسابداری ایلیا همراه باشید