اصل بهای تمام شده

مقدمه ای بر اصل بهای تمام شده :

با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما دوستان عزیز در مقالات قبل به صورت مفصل راجع به مفروضات و مفاهیم بنیادین حسابداری پرداختیم که آخرین فرض ، فرض نسبیت حسابداری بود . به نوعی فونداسیون و پی ریزی ساختمان ما تمام شد و الان باید وارد مرحله جدیدی شویم که عبارت از اصول حسابداری میباشد که در این چند مقاله به طور مفصل به اصول حسابداری خواهیم پرداخت

اصول حسابداری در واقع بیشتر جنبه عملی مفروضات هستند و از دل آنها بر خواسته اند وبر اساس مفروضات شکل گرفته اند یعنی فونداسیون و پی ساختمان حسابداری مفروضات هستند الان زمان برپا کردن اسکلت و چهارچوب حسابداری فرارسیده است و اصول بر طبق فنداسیون و پی برپا میشوند که همان مفروضات هستند

یعنی اصول متکی به مفروضات هستند و از دل آنها برخواسته اند و وجه عملی مفروضات میباشند

به عبارت دیگر قوائد و راهنمایی های لازم و حاکم بر اندازه گیری و ثبت و طبقه بندی و گزارش نتایج معاملات و رویدا های مالی بر واحد اقتصای اصول حسابداری نامیده میشوند

یعنی نحوه اندازه گیری و تعیین سود و چگونگی وضعیت مالی واحد اقتصادی به عهده اصول حسابداری میباشد

اصول حسابداری

اصول حسابداری بر طبق چهار اصل معرفی میشود که عبارتند از

1/اصل بهای تمام شده

2/اصل تحقق درآمد (محقق شدن)

3/اصل تطابق هزینه و درآمد (همخوانی)

4/اصل افشاء(روشن گری)

که ما برای هر یک ازاین اصول چهارگانه در مقاله ای جداگانه به صورت مفصل بحث خواهیم کرد

اصل بهای تمام شده

این اصل عبارت از ثبت و گزارش تمامی اقلام دارایی و بدهی و هزینه به قیمت تمام شده آنها میباشد

نکته قابل توجه این است که این اصل علی رغم تغییر ارزش اقلام در طول زمان و تحصیل تدریجی دارایی ها با ارزش های متفاوت همچنان کاربرد خود را حفظ کرده است

به عبارت دیگر طبق اصل بهای تمام شده تمامی مبادلات حسابداری در تاریخ وقوع آنها به بهای تمام شده در دفاتر ثبت میگردند

منظور از بهای تمام شده هر دارایی ارزش مبادله نقدی آن در تاریخ تحصیل است بدهی ها هم طبق وجه نقد جاری مبادله که به عنوان بدهی متقبل شده مورد اندازه گیری قرار گرفته و ثبت میشوند

اگر دارایی ها از طریق مبادلات غیر پولی در اختیار واحد تجاری قرار بگیرد ارزش دارایی به دست آمده رایگان هم ارزش منصفانه ی دارایی مشابه در بازار در زمان انتقال مالکیت میباشد

به عبارت دیگر پاسخ به این سوال که بهای تمام شده تاریخی چیست؟

یاید گفت که انعکاس ارزش دارائی ها طبق زمان خرید آنها و گزارش آن در تراز نامه طبق ارزش خریداری شده نه بر اساس قیمت روز آنها

به ذکر مثالی میپردازیم

دقت کنید فرض کنید که شرکت در مرداد ماه اقدام به خرید یک ساختمان کرده است و شما در تاریخ وقوع رویداد مالی این خرید ساختمان را ثبت میکنید

 مثلا به مبلغ (000/000/10 ریال) در تراز نامه در پایان سال مالی همین مبلغ ده میلیون ریال نمایش داده میشود نه مبلغ به روز آن ساختمان

 مثلا ممکن است که ارزش آن ساختمان در زمان خرید ده میلیون ریال باشد اما در پایان سال ارزش آن به چهل میلیون ریال رسیده باشد یعنی چهار برابر اما در تراز نامه و گزارش مالی قیمت خریداری شده آن ساختمان یعنی ده میلیون ریال نمایش داده میشود نه قیمت به روز آن که معادل چهل میلیون ریال است

درواقع این اصل بیان میدارد که ثبت حسابداری تمامی مبادلات بر طبق تاریخ وقوع آنها میباشد یعنی رویداد های مالی در تاریخ وقوع خود به بهای تمام شده ثبت میشوند به همین دلیل است که این اصل را اصل بهای تمام شده تاریخی نیز مینامند

نکته ای طلایی /فرض کنید که یک دارائی یا خدمت بدون پرداخت نقدی دریافت شود مثل هدیه یا مبادلات غیر پولی و مانند آن خب در این صورت باید دارایی جدید با ارزش متعارف (منصفانه و واقعی) آن در بازار قیمت گذاری شده و ثبت شود این نکته در طول دوره کاری حرفه ای بسیار کاربردی است

خب قدر مسلم این اصل دارای اشکالات و معایب و مزایایی هست که به توضیح آن ها میپردازیم

بهای تمام شده تاریخی دارای دو عیب و اشکال اساسی میباشد

1/ارزش دارایی ها در طول زمان ثابت باقی نمی ماند و تغییر میکند به این ترتیب بهای تمام شده اعتبار خود را از دست میدهد

به بیان دیگر قطعا ارزش دارائی های تحصیل شده در طول زمان تغییر میکند و ثابت نمی ماند به عنوان مثال استهلاک دارائی ها هم در این روش در نظر گرفته نمیشود

 یا ساختمان مذکور در زمان خرید شاید 5 میلیارد تومن ارزش مالی داشته باشد و پس از گذر زمان ارزش آن بالغ بر 15 میلیارد تومن باشد اما این مهم در اصل بهای تمام شده تاریخی در نظر گرفته نمیشود

پس در این روش تغییرات ارزش دارائی ها در طول سال های متمادی در نظر گرفته نمیشود بنابراین گزارشات مالی خیلی دقیقی در دسترس نخواهد بود

2/موسسات دارائی های خود را معمولا در طول زمان و به صورت تدریجی تحصیل میکنند در حالی که قیمت ها در طول زمان تغییر میکنند به همین دلیل اقلامی که به عنوان دارائی با هم جمع و درتراز نامه یکجا ارائه میشوند به علت تغییرات مقیاس انداز گیری آنها نمیتواند به عنوان ارقامی که تفسیر دقیقی را ممکن میسازد ارائه کند

به عبارت دیگرطبق این اصل  نوسانات ارزش پول در زمان مورد توجه قرار نمیگیرد زیرا معیار ثبت دارائی ها در اصل بهای تمام شده تاریخی مبلغ نقدی آن در زمان وقوعش میباشد در حالی که قطعا ارزش پول در طی زمان کمتر یا بیشتر میشود تفاوت ارزش پول باعث میشود که گزارشات مالی مربوطه از دقت بالایی بر خوردار نباشد

اما با توجه به معایب فوق الذکر این اصل مزایا و فوایدی هم دارد که باعث استفاده فراوان شده است که عبارت است از

فواید اصل بهای تمام شده تاریخی

1/اصل بهای تمام شده تاریخی در زمان تحصیل دارائی ها معرف ارزش منصفانه و متعارف دارائی ها میباشد

یعنی ارزش دارائی ها در هنگام ثبت نشان دهنده ارزش واقعی وعادلانه و منصفانه است

2/اصل بهای تمام شده تاریخی مبتنی بر قضاوت های شخصی نبوده بلکه نتیجه یک معامله واقعی است که دارای ویژگی قابل اندازه گیری و تایید میباشد

یعنی این روش واقعی و دقیق است و بر حسب تخمین نمیباشد لذا اطمینان بالایی به آن دارند

نکته / لازم به ذکر است که اصل بهای تمام شده برای حسابرسان حرفه ای نیز دست آورد های فوق العاده ای به همراه دارد که میتوانند از آن استفاده نمایند

3/سود و زیان حاصل از دارائی باید در تاریخ فروش شناسایی شده و نمیتواند مبتنی بر فرض و پیش بینی باشد

یعنی امکان ردیابی و شناسایی را دارد به عبارت دیگر سود و زیان آن مبادله شناسایی میشوند و از این جهت دارای شفافیت میباشند و قابل رسیدگی نیز هستند

خاتمه  

در مقاله اصل بهای تمام شده سعی شد خیلی مفید و مختصر درباره اصل اول از اصول چهارگانه حسابداری بحث بکنیم یعنی اصل بهای تمام شده تاریخی و باید در نظر داشت که روش بهای تمام شده که در واحد های تولیدی و صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد و بحث بسیار مفصلی نیز هست متفاوت از  بحث کنونی ماست

که تحت عنوان حسابداری صنعتی و تولیدی شناخته میشود که از مهمترین و پیچیده ترین مباحث حسابداری و بحث های بسیار دامنه دار میباشد که انتظار میرود در دوره ی پیشرفته ایلیا مطرح شود

با ایلیا همراه باشید